Τετάρτη 2 Ιουνίου 2010

Ο Πράκτωρ Θ.Β. αυτομορφώνεται

Τα δέκα τελευταία χρόνια το μάθημα της νεοελληνικής γλώσσας ως εξεταζόμενο στις πανελλαδικές εξετάσεις περιλαμβάνει, εκτός από την έκθεση, και τη γλωσσική επεξεργασία κειμένου (άρθρου ή δοκιμίου).
          Φέτος, το κείμενο προς επεξεργασία είχε ως θέμα τον όρο αυτομόρφωση και ήταν διασκευασμένο επιστημονικό άρθρο. Θεωρήθηκε απλό και σαφές και πράγματι, εκ πρώτης όψεως έτσι φαίνεται. Μια προσεκτικότερη, όμως, ανάλυση του κειμένου ανακαλύπτει άλλα νοήματα, στρεβλώσεις και συσκότιση της πραγματικότητας.
          Το κείμενο αποτελείται από τέσσερις παραγράφους, εκ των οποίων οι δύο πρώτες αποτελούν εκτενή ορισμό του όρου αυτομόρφωση που ορίζεται ως εκπαιδευτική πορεία εξαιρετικά δύσκολη κατάκτησης νέων γνώσεων για εκπαιδευτική και επαγγελματική κατάρτιση• ο άνθρωπος που αυτομορφώνεται παρά το α’ συνθετικό της λέξης -αυτό-  βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία με τους άλλους και μάλιστα διαμορφώνει μαζί με άλλους συμμετέχοντες το περιεχόμενο, τη διαδικασία και τους τρόπους εκπαίδευσής του.
          Είμαι υποχρεωμένη εδώ να παραθέσω δύο σύντομους ορισμούς του όρου αυτομόρφωση από δύο έγκυρα λεξικά. Του Γ. Μπαμπινιώτη: «η μόρφωση κάποιου με προσωπική του προσπάθεια και έξοδα, χωρίς δάσκαλο και παρακολούθηση μαθημάτων» και του Δ. Δημητράκου: « το μορφώνειν εαυτόν, η αυτοαγωγή, η αυτοανάπτυξις» Η σύγκριση αφενός μεν των δύο παραπάνω ορισμών – παρά τη συντομία τους - και αφετέρου του ορισμού του κειμένου οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο ορισμός είναι ελλιπής, αφού η ειδοποιός διαφορά, δηλαδή τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του όρου είναι περιορισμένα σε σχέση με αυτά που εν συντομία δίνονται στα δύο έγκυρα λεξικά. Αλλά ποια χαρακτηριστικά παραλείπονται; Παραλείπονται τα χαρακτηριστικά «με δικά του έξοδα» και «το μορφώνειν εαυτόν» δηλαδή η καλλιέργεια, η παιδεία.
          Η σκέψη μήπως λόγοι οικονομίας κειμένου οδήγησαν σε αυτές τις παραλείψεις εξαερώνεται μόλις κάποιος διαβάσει την τρίτη παράγραφο, που αναφέρεται στα αίτια της τόσης πρεμούρας για αυτομόρφωση και την οποία παράγραφο παραθέτω: «Οι πρωταρχικοί παράγοντες που καθιστούν την αυτομόρφωση αναγκαία για τα άτομα των σύγχρονων κοινωνιών είναι οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας. Μία από τις συνέπειες αυτών των αλλαγών είναι ότι πολλά επαγγέλματα χάνουν την αξία και τη χρησιμότητά τους… η συνολική τεχνολογική αναδιάρθρωση της εργασιακής δραστηριότητας στερεί στα άτομα τη δυνατότητα να διατηρούν μία και μοναδική επαγγελματική ταυτότητα σε όλη τη διάρκεια της ενεργού ζωής τους. Κατά συνέπεια, ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες αυτής της κατάστασης για τα άτομα, οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται να αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους. Το γεγονός αυτό επιβάλλει (οι υπογραμμίσεις δικές μου) στα άτομα να κατακτούν διαρκώς γνώσεις, να ανανεώνουν (sic) τις δεξιότητές τους, να αποκτούν γρήγορα νέες ειδικεύσεις, δηλαδή να εκπαιδεύονται συνεχώς».
          Η προηγούμενη παράγραφος εκλύει μελαγχολία. Γιατί όμως; Πρώτον επειδή η αυτομόρφωση επιβάλλεται στο άτομο (πάει περίπατο το «αυτοβούλως») από το υπάρχον οικονομικό σύστημα που, ενώ έχει όνομα: ονομάζεται νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός, στο κείμενο αποκρύπτεται κάτω από την κομψή, επιστημονικοφανή έκφραση «Οι νέες επιστημονικές και τεχνολογικές ανακαλύψεις και οι συνακόλουθες μεταμορφώσεις της αγοράς εργασίας». Ωστόσο η σύγχρονη επιστήμη της κοινωνιολογίας άλλα καταμαρτυρεί στη σημερινή χαοτική ανάπτυξη του συστήματος: Βρίσκεται στη φάση που δημιουργεί το φαινόμενο «των νέων εργαζομένων χωρίς εργασία». Θυμηθείτε τους τόσους αυτόχειρες εργαζόμενους στις γαλλικές τηλεπικοινωνίες. Μπήκαν στη δουλειά έχοντας ένα επάγγελμα, μια ειδικότητα, στη συνέχεια αποφασίστηκε για οικονομικούς λόγους να ασχοληθούν σε άλλο τομέα και αυτό δεν το άντεξαν…
          Δεύτερον: Το κείμενο πέφτει σε αντιφάσεις (ανεπίτρεπτο για επιστημονικό λόγο)• ενώ χαρακτηρίζει την αυτομόρφωση «εξαιρετικά δύσκολη πορεία» - και αυτό είναι αληθές – στη συνέχεια την παρουσιάζει ως επείγουσα, γρήγορη, διαρκώς ανανεούμενη, - κάτι σαν ψεκάστε, σκουπίστε, τελειώσατε του δημοφιλούς σλόγκαν – αφού η φρενίτιδα της νέας εποχής αυτό επιτάσσει. Η αποστροφή «ανεξάρτητα από τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες» δεν κατορθώνει να περισώσει το κείμενο από τη γελοιότητα. Φανταστείτε απολυμένους και απολυμένες, άφραγκους και άφραγκες να είναι ενημερωμένοι, με υψηλό ηθικό, να βρίσκονται σε φόρμα, να έχουν λευκά δόντια, να ψάχνουν για σεμινάρια στα οποία να συνδιαμορφώνουν μαζί με τους εκπαιδευτές τη διδακτέα ύλη, τη μέθοδο, την πορεία της εκπαίδευσης και φυσικά να πληρώνουν οι ίδιοι. Αχ! Εθνικό μας σύμβολο, Θανάση Βέγγο, πόσο επίκαιρος είσαι γι’ άλλη μια φορά!
           Και κάτι τελευταίο: Στις μέρες μας που η πατρίδα μας περνάει μια πρωτόγνωρη, βαθιά κρίση, οικονομική, πολιτική και κοινωνική, το Υπουργείο Παιδείας και Δια Bίου Mάθησης (αχ, γλώσσα της εξουσίας, που κρύβεις με ωραίες λέξεις το πόσο πιστή, άκριτη, υποτακτική είσαι στο απάνθρωπο σύστημα που υπηρετείς) διαλέγει για τις εξετάσεις των τελειόφοιτων της Γ’ Λυκείου ένα κείμενο που με τη δήθεν αντικειμενικότητά του, την εξασφαλισμένη από την κυριολεκτική χρήση της γλώσσας, αφενός παρουσιάζει ως ορθολογικό ένα σχέδιο που κατασκευάζει μια πραγματικότητα έξω από ανθρώπινα μέτρα και σταθμά και αφετέρου αποκαρδιώνει τους νέους, για να μην ξεχνιούνται και τους περάσει από το μυαλό ότι μπορούν να κάνουν όνειρα για το επάγγελμα που αγαπούν, για δημιουργική και ισορροπημένη ζωή, όπως ο κάθε άνθρωπος δικαιούται. Μάλιστα το πιο κυνικό κομμάτι του κειμένου «…οι νέοι άνθρωποι των τεχνολογικών κοινωνιών καλούνται ν’ αλλάξουν δύο ή τρία επαγγέλματα στην επαγγελματική πορεία τους» τους ζητήθηκε ν’ αναπτυχθεί σε μία παράγραφο, κάτι σαν ομολογία πίστεως στον αιμοσταγή θεό του συστήματος που είναι το κέρδος, το κέρδος με κάθε τίμημα, με κάθε θυσία…
 
Αφιερώνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες της Γ’ Λυκείου
και ιδιαίτερα στα παιδιά  του Γ3’ και Γ1’ του 4ου Λυκείου Κορίνθου
 
Σοφία Δασκαλοπούλου

Δεν υπάρχουν σχόλια: